Wat zijn oneerlijke handelspraktijken?
Oneerlijke handelspraktijken zijn betrekkingen tussen bedrijven die afwijken van goed handelsgedrag en die in strijd zijn met de beginselen van goede trouw en eerlijkheid. De voedselvoorzieningsketen is kwetsbaar voor oneerlijke handelspraktijken vanwege grote onevenwichtigheden tussen kleine en grote bedrijven. Boeren en kleine bedrijven beschikken vaak niet over voldoende onderhandelingsmacht om zich daartegen te verdedigen.
De Europese Unie heeft daarom besloten de boeren — en de kleine en middelgrote leveranciers — beter te beschermen en bindende regels vast te stellen die bepaalde oneerlijke handelspraktijken verbieden.
Richtlijn (EU) 2019/633 inzake oneerlijke handelspraktijken in de landbouw- en voedselvoorzieningsketen is op 17 april 2019 door het Europees Parlement en de Raad aangenomen. De EU-landen moesten de richtlijn uiterlijk op 1 mei 2021 in nationaal recht omzetten en zes maanden later toepassen.
Een en ander maakt deel uit van een bredere governanceagenda, die op een efficiëntere en eerlijkere voedselvoorzieningsketen is gericht en die ook samenwerking tussen producenten en maatregelen ter vergroting van de markttransparantie omvat.
Voorstellen voor gerichte wijzigingen van de huidige verordening tot vaststelling van een gemeenschappelijke marktordening voor landbouwproducten (GMO) en een nieuwe verordening inzake grensoverschrijdende handhaving tegen oneerlijke handelspraktijken.
Bestrijding van oneerlijke handelspraktijken
Om de positie van zowel boeren als kleine en middelgrote bedrijven in de voedselvoorzieningsketen te verbeteren, heeft de EU wetgeving aangenomen waarbij 16 oneerlijke handelspraktijken worden verboden. De richtlijn maakt een onderscheid tussen “zwarte” en “grijze” praktijken. Terwijl zwarte oneerlijke handelspraktijken verboden zijn, ongeacht de omstandigheden, zijn grijze praktijken toegestaan indien de leverancier en de afnemer deze vooraf op duidelijke en ondubbelzinnige wijze overeenkomen.
Tien “zwarte” oneerlijke handelspraktijken
- Betaling voor bederfelijke landbouw- en voedingsproducten meer dan 30 dagen later
- Betaling voor andere agrovoedingsproducten meer dan 60 dagen later
- Lastminute-annuleringen van bederfelijke agrovoedingsproducten
- Eenzijdige wijziging van de contractuele voorwaarden door de afnemer
- Betalingen die geen verband houden met een specifieke transactie
- Risico van verlies of bederf overgedragen aan de leverancier
- Weigering van een schriftelijke bevestiging van een leveringsovereenkomst door de afnemer, ondanks verzoek van de leverancier
- Misbruik van bedrijfsgeheimen door de afnemer
- Commerciële vergeldingsacties door de afnemer
- Overdracht van de kosten voor het onderzoek van klachten van klanten aan de leverancier
Zes “grijze” oneerlijke handelspraktijken
Deze zijn alleen toegestaan als ze vooraf op duidelijke en ondubbelzinnige wijze zijn overeengekomen.
- Retourneren van onverkochte producten
- Betaling door de leverancier voor opslag, uitstalling of opname in het assortiment
- Betaling door de leverancier voor afzetbevordering
- Betaling door de leverancier voor marketing
- Betaling door de leverancier voor reclame
- Betaling door de leverancier voor personeel van de afnemer voor inrichting van verkoopsruimten
De richtlijn voorziet in een minimale harmonisatie van oneerlijke handelspraktijken in alle EU-landen. Dit zal zorgen voor een gelijk speelveld wat betreft de meest problematische praktijken.
Belangrijkste regels van de richtlijn
Bescherming van zwakkere leveranciers tegen sterkere afnemers
De richtlijn voorziet in de bescherming van zwakkere leveranciers, waaronder alle leveranciers van landbouw- en voedingsproducten met een omzet van maximaal 350 miljoen EUR, tegen sterkere afnemers. Aan iedereen die zich onder die drempel bevindt, worden verschillende niveaus van bescherming geboden. Het gaat daarbij om boeren, producentenorganisaties en distributeurs. De regels gelden ook voor leveranciers en afnemers buiten de EU, mits een van de partijen in de EU is gevestigd.
Omzetting in nationaal recht
Bij de omzetting van de richtlijn in nationaal recht konden de EU-landen ervoor kiezen om strenger te zijn dan de richtlijn en verder te gaan dan de richtlijn. Zij konden echter niet minder bescherming bieden dan die waarin de richtlijn voorziet.
De Commissie heeft in oktober 2021 een tussentijds verslag gepubliceerd over de stand van de omzetting en uitvoering van de richtlijn. Tegen december 2022 hadden alle EU-landen de richtlijn in nationaal recht omgezet. Een geactualiseerd verslag en een daaraan gekoppeld werkdocument van de diensten van de Commissie, dat in april 2024 is gepubliceerd, bieden nu inzicht in de omzettingskeuzes van alle 27 lidstaten.
Handhavingsautoriteiten
Elk EU-land heeft een bevoegde autoriteit aangewezen om deze regels te handhaven. Deze autoriteiten moeten de bevoegdheid hebben om zowel een onderzoek in te stellen als om boetes op te leggen aan marktdeelnemers die de regels overtreden.
Handhavingsautoriteit: Das Fairness-Büro
Contactgegevens:
- E-mail: office
fairness-buero [dot] gv [dot] at (office[at]fairness-buero[dot]gv[dot]at) - Tel.: +43 1 928 1654
Handhavingsautoriteit: Bundeswettbewerbsbehörde
Contactgegevens:
- E-mail: wettbewerbbwb [dot] gv [dot] at (wettbewerb[at]bwb[dot]gv[dot]at)
- Tel.: +43 1 245 08-0
Nationaal jaarverslag (DE)
Handhavingsautoriteit: DG Economische Inspectie van de FOD Economie — Commissie voor de bescherming van de mededinging
Contact: delovodstvocpc [dot] bg (delovodstvo[at]cpc[dot]bg)
Handhavingsautoriteit: Kroatische mededingingsautoriteit (Agencija za zaštitu tržišnog natjecanja)
Contactgegevens:
- E-mail: agencija [dot] ztnaztn [dot] gov [dot] hr (agencija[dot]ztn[at]aztn[dot]gov[dot]hr)
- Tel.: +385 1 617 64 48
- Fax: +385 1 617 64 50
Handhavingsautoriteit: Departement Landbouw — Ministerie van Landbouw, Plattelandsontwikkeling en Milieu
Contactgegevens:
- E-mail: directorda [dot] moa [dot] gov [dot] cy (director[at]da[dot]moa[dot]gov[dot]cy)
- Tel.: +357 22 408 519
- Fax: +357 22 781 425
Nationaal jaarverslag (EL in pdf)
Handhavingsautoriteit: Bureau voor de bescherming van de mededinging
Contactgegevens:
- E-mail: postauohs [dot] cz (posta[at]uohs[dot]cz)
- Tel.: +420 542 167 111
Handhavingsautoriteit: Deense mededingings- en consumentenautoriteit
Contactgegevens:
- E-mail: utpkfst [dot] dk (utp[at]kfst[dot]dk)
- Tel.: +45 4171 5000
Nationaal jaarverslag (pdf)
Handhavingsautoriteit: Estse Mededingingsautoriteit
Contactgegevens:
- E-mail: infokonkurentsiamet [dot] ee (info[at]konkurentsiamet[dot]ee)
- Tel.: +372 667 2400
Nationaal jaarverslag (ET)
Handhavingsautoriteit: Finse ombudsman voor de levensmiddelenmarkt
Contact: etmvetmv [dot] fi (etmv[at]etmv[dot]fi)
Handhavingsautoriteit: Directoraat-generaal Concurrentie, Consumentenzaken en Fraudebestrijding (DGCCRF)
Contactgegevens:
- via contactformulier op de website
- Tel.: +33 (0) 1 44 87 17 17
Handhavingsautoriteit: Federale dienst voor landbouw en voeding (Bundesanstalt für Landwirtschaft und Ernährung — BLE)
Contactgegevens:
- E-mail: utpble [dot] de (utp[at]ble[dot]de)
- Tel.: +49 228 6845-0
Nationaal jaarverslag (DE)
Handhavingsautoriteit: Commissie voor de bestrijding van oneerlijke handelspraktijken — Ministerie van Plattelandsontwikkeling en Voedselvoorziening van Griekenland
Contactgegevens:
- E-mail: apetropoulouminagric [dot] gr (apetropoulou[at]minagric[dot]gr)
- Tel.: +0302102124289
Handhavingsautoriteit: NKFH (Nationale Autoriteit voor Handel en Consumentenbescherming)
Contactgegevens:
- E-mail: kereskedelemnkfh [dot] gov [dot] hu (kereskedelem[at]nkfh[dot]gov[dot]hu)
- Tel.: +36-80-310-020
Handhavingsautoriteit: Regelgevende instantie voor de agrovoedingssector
Contactgegevens:
- E-mail: complianceagrifoodregulator [dot] ie (compliance[at]agrifoodregulator[dot]ie)
- Tel.: +353 1 601 9900
Nationaal jaarverslag (2023 deel 1, 2023 deel 2) (pdf)
Handhavingsautoriteit: Italiaans ministerie van Landbouw-, Voedsel- en Bosbouwbeleid — departement ICQRF
Contactgegevens:
- E-mail: icqrf [dot] capodipartimentopoliticheagricole [dot] it (icqrf[dot]capodipartimento[at]politicheagricole[dot]it)
- Tel.: +39 06 4824047 / +39 06 4884467
Nationaal jaarverslag (IT)
Handhavingsautoriteit: Raad voor de Mededinging van Letland
Contactgegevens:
- E-mail: pastskp [dot] gov [dot] lv (pasts[at]kp[dot]gov[dot]lv)
- Tel.: +371 6728 2865
Nationaal jaarverslag (pdf)
Handhavingsautoriteit: Overheidsagentschap voor plattelandsbedrijven en marktontwikkeling
Contactgegevens:
- E-mail: infolitfood [dot] lt (info[at]litfood[dot]lt)
- Tel.: +370 52 649035
Nationaal jaarverslag (LT)
Handhavingsautoriteit: Raad voor de Mededinging (Conseil de la concurrence)
Contactgegevens:
- E-mail: infoconcurrence [dot] public [dot] lu (info[at]concurrence[dot]public[dot]lu)
- Tel.: +352 2478 4174
Nationaal jaarverslag (FR)
Handhavingsautoriteit: Raad oneerlijke handelspraktijken
Contact: utpboard [dot] mafagov [dot] mt (utpboard[dot]mafa[at]gov[dot]mt)
Handhavingsautoriteit: Autoriteit Consument en Markt (ACM)
Contactgegevens:
- E-mail: ACM-Postacm [dot] nl (ACM-Post[at]acm[dot]nl)
- Tel.: +31 70 7222 000
- Fax: +31 70 7222 355
Handhavingsautoriteit: Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów (Dienst voor Mededinging en Consumentenbescherming)
Contactgegevens:
- E-mail: uokikuokik [dot] gov [dot] pl (uokik[at]uokik[dot]gov[dot]pl)
- Tel.: + 48 22 55 60 800
Nationaal jaarverslag (PL)
Handhavingsautoriteit: Autoridade de Segurança Alimentar e Económica
Contactgegevens:
- E-mail: correio [dot] asaeasae [dot] pt (correio[dot]asae[at]asae[dot]pt)
- Tel.: +351 217 983 600
- Fax: +351 217 983 654
Handhavingsautoriteit: Consiliul Concurentei
Contact: officeconsiliulconcurentei [dot] ro (office[at]consiliulconcurentei[dot]ro)
Handhavingsautoriteit: Ministerie van Landbouw en Plattelandsontwikkeling van de Slowaakse Republiek
Contact: utps [dot] agrifoodland [dot] gov [dot] sk (utps[dot]agrifood[at]land[dot]gov[dot]sk)
Nationaal jaarverslag (SK)
Handhavingsautoriteit: Sloveens agentschap voor de bescherming van de mededinging
Contactgegevens:
- E-mail: gp [dot] avkgov [dot] si (gp[dot]avk[at]gov[dot]si)
- Tel.: +386 1 478 3597
Nationaal jaarverslag (SL in pdf)
Handhavingsautoriteit: Agencia de Información y Control Alimentarios (AICA)
Contactgegevens:
- E-mail: daicamapa [dot] es (daica[at]mapa[dot]es)
- Tel.: +34-913478374
Nationaal jaarverslag (ES)
Jaarverslag van de 17 regionale handhavingsautoriteiten (ES)
Handhavingsautoriteit: Zweedse Mededingingsautoriteit
Contactgegevens:
- E-mail: konkurrensverketkkv [dot] se (konkurrensverket[at]kkv[dot]se)
- Tel.: +46 8 700 1600
Nationaal jaarverslag (SE)
Klachten
De richtlijn bevat maatregelen, waaronder de bescherming van de klagers, om zwakkere leveranciers te helpen hun rechten uit te oefenen. Zij kunnen kiezen bij welke handhavingsautoriteit zij een klacht indienen: hun nationale autoriteit of de autoriteit van het EU-land waar de afnemer is gevestigd.
Evaluatie van de richtlijn
Om de doeltreffendheid van de door de lidstaten genomen maatregelen te beoordelen, zal eind 2025 een evaluatie van Richtlijn (EU) 2019/633 op EU-niveau beschikbaar zijn. Als input voor deze evaluatie voeren het Gemeenschappelijk Centrum voor onderzoek (JRC) en het directoraat-generaal Landbouw en Plattelandsontwikkeling jaarlijks enquêtes uit in alle EU-landen.
De resultaten van enquêtes van voorgaande jaren zijn hier te vinden: Resultaten van de enquêtes inzake oneerlijke handelspraktijken.
The report on the implementation of the Directive on unfair trading practices in the food supply chain was one of the Commission’s commitments to strengthen the position of farmers in the food supply chain.
